Suy Nghĩ về Đọc Sách

Người xưa nói “Dưỡng tử giáo độc thư” đại ý là nuôi con thì phải dạy con đọc sách. Sách xưa chủ yếu dạy cách làm người. Ngày nay cha mẹ thường bận kiếm sống nên việc dạy “đọc sách” phó thác cả cho trường học. Trường học thì “nhồi nhét” một khối lượng quá lớn những thứ không mấy cần thiết cho cuộc sống và quá ít về đạo lý làm người. Cứ xem trong cái cặp nặng trình trịch của các em học sinh thì khắc biết. Kết quả là số học sinh thích đọc sách không nhiều. Còn đạo lý làm người do ít được coi trọng nên khó mà chống chọi được sự tấn công ồ ạt của lối sống trọng tự do cá nhân, sùng bái hình thức, tiền bạc và tiêu dùng đang được cổ vũ bởi các bộ máy thông tin đại chúng thiếu ý thức và trách nhiệm.

Đọc sách có thể hiểu theo nghĩa thông thường là đọc sách báo giấy hay trên mạng internet. Hiểu rộng hơn thì có thể “đọc” từ một dòng suối trên núi, những hòn đá dưới suối, chiếc lá xoay tròn theo dòng nước, con cá nhỏ đang bơi, đám mây bay, mưa rơi, v.v. và muôn vàn thứ khác trong cuộc đời xem chúng muốn nói với ta điều gì. Tương truyền Khổng Tử đứng ngắm dòng sông và than rằng "Cứ chảy mãi thế này ư?". Dường như ông đã "đọc" được điều dòng sông muốn nói, đó là cuộc sống là một dòng chảy vô tận. Đức Phật khi còn là một vị vua trẻ - đang sống trong nhung lụa và chưa biết gì về cuộc đời - một hôm đi ra phía ngoài cung điện và nhìn thấy những người già sắp chết, người nghèo khổ cùng cực, người tàn tật ốm đau, và Người đã "đọc" được thông điệp về đời người là sinh bệnh lão tử. “Thông minh” theo tiếng cổ Hy-Lạp có nghĩa đen là đọc giữa các hàng chữ. Đọc sách theo nghĩa thông thường đã cần phải thông minh. “Đọc” theo nghĩa rộng thì lại càng cần thông minh. Đọc sách có lẽ cũng giống như đãi vàng vậy. Số lượng và chất lượng thu được phụ thuộc vào sự cần cù, phương pháp đọc và sự may mắn. Có một số rất ít người ít đọc sách theo nghĩa thông thường, nhưng Trời lại ban cho họ khả năng “đọc” trực tiếp từ thiên nhiên và từ cái tâm mênh mông của họ. Vì không phải mất công gạn lọc “sạn” thường là có rất nhiều trong các loại sách thông thường, họ hiểu rất nhanh, sâu và rộng mọi vấn đề. Đức Phật, Khổng Tử, Lão Tử, Chúa Giê-su và những bậc thánh hiền, minh triết lớn trong lịch sử là những người như thế. Còn chúng ta - những người bình thường - thì không có cách nào khác là phải ra sức “đãi cát tìm vàng”. 

Có những quyển sách có thể làm thay đổi cuộc đời ta. Nhưng đó là quyển sách nào và ta có tìm thấy nó không thì nhiều khi lại là sự ngẫu nhiên. Sách chỉ có ích khi ta học được một điều gì hay, tự kiểm chứng và biến thành cái “biết” của mình. Còn thuộc lòng hàng đống sách thì có tác dụng là biến ta thành nô lệ cho ý tưởng của người khác.