Một cơ hội lịch sử?

Ở Hà Nội đang có một trong rất ít sự kiện lôi cuốn sự chú ý của truyền thông toàn thế giới. Đó là cuộc gặp của TT Mỹ Trump và lãnh tụ Bắc Triều Tiên Kim Jong Un. Câu hỏi là tại sao lại VN, tại sao HN? Cả Mỹ lẫn BTT đều có những lý do riêng để đến HN. Mỹ thì có vẻ như muốn khuyến khích BTT đi theo con đường của VN, một nước từng trải qua một cuộc chiến ác liệt, đẫm máu với Mỹ và các đồng minh của Mỹ như Nam Hàn, từng bị cấm vận, cô lập, kiệt quệ, đói khổ cùng cực cho đến tận cuối những năm 90, từng bị các nước anh em cùng phe XHCN bỏ mặc, từng bị người “đồng chí” phương bắc phản bội và xâm lược tàn bạo. Vậy mà VN đã vượt qua tất cả những khó khăn ghê gớm đó, trở thành một nước khá phồn vinh về kinh tế, đời sống của đa số dân chúng được cải thiện đáng kể, có quan hệ quốc tế tương đối tốt kể cả với BTT và Hàn Quốc, Mỹ và TQ, trong khi vẫn duy trì một hệ thống chính trị gần tương tự như BTT. BTT thì dường như muốn tìm kiếm một lối thoát khỏi tình trạng hiện tại không mấy dễ chịu. Với một nền kinh tế đóng kín và có lẽ rất yếu, đại đa số nhân dân bị đói khổ và không có những tự do tối thiểu, bị Mỹ và đồng minh cô lập và cấm vận hàng chục năm qua – đã từng phải nhận “gạo cứu đói’ của VN – lại phải duy trì một quân đội khổng lồ và một chương trình hạt nhân tên lửa vô cùng tốn kém để đối đầu với một Hàn Quốc hùng mạnh cả về kinh tế lẫn quân sự, đã thế lại còn được che chở bởi “chiếc ô hạt nhân” của Mỹ. Lãnh đạo BTT hẳn có lẽ đã nhận thấy rằng họ khó mà tồn tại bền vững về lâu về dài. Mặt khác thì có lẽ Mỹ cũng nhận thấy không nên tiếp tục ép BTT nữa. Nói nôm na theo kiểu người Việt là “thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ nhì sợ kẻ cố cùng liều thân”. Mới đây thôi thì BTT đã hành xử gần như là một kẻ như vậy. Họ dọa “xóa sổ” nước Mỹ bằng vũ khí hạt nhân. Không ai dám chắc rằng BTT không dám làm như vậy khi trong tay họ đã có – hoặc gần có - tên lửa hạt nhân đủ mạnh để phóng đến Mỹ. Hàn Quốc giàu mạnh là vậy nhưng vẫn thấp thỏm sống trong tầm bắn của hàng ngàn khẩu pháo tầm xa của BTT mà khi phát hỏa sẽ biến Seoul thành tro bụi. Bởi vậy nếu BTT thoát khỏi tình trạng hiện tại thì sẽ có lợi không chỉ cho BTT và Mỹ, mà còn cho cả Hàn Quốc, Nhật Bản. Cả TQ và Nga thì không khó để nhận ra một hậu quả dễ thấy mà họ phải hứng chịu bởi một cuộc chiến Triều Tiên mới: hàng vạn, thậm chí hàng triệu dân tỵ nạn BTT. Nhưng có một điều kiện tiên quyết BTT phải thỏa mãn: từ bỏ vũ khí hạt nhân! Đó quả là một việc cực kỳ khó chấp nhận với lạnh tụ Kim. Khi không có vũ khí hạt nhân trong tay, ông ta chả còn gì để “mặc cả” với Mỹ nữa. Ông ta hẳn là phải biết câu chuyện của Ucraina. Khi LX tan rã vào năm 1991, Ucraina có trong tay cả một kho vũ khí hạt nhân còn lớn hơn của cả Anh Pháp cộng lại. Nhưng sau đó, phương Tây và Nga đã “dỗ dành” Ucraina từ bỏ vũ khí hạt nhân để đổi lấy các lợi ích kinh tế cộng với sự “bảo đảm” an ninh của Nga. Tất cả vũ khí hạt nhân của Ucraina sau đó được chuyển sang Nga. Mọi việc có vẻ ổn cho đến năm 2004 khi mà ở Ucraina xảy ra “cách mạng cam” để thoát Nga và vào EU-NATO. Từ đó, Ucraina đối đầu với một nước Nga khổng lồ trong một thế yếu. Đã thế, phương Tây lại có vẻ không vội vã gì trong việc cho Ucraina tham gia câu lạc bộ của họ. Đây chính là lúc vị lãnh tụ trẻ Kim có những quyết đinh “sống còn” cho đất nước và nhân dân mình. Mặc dù có rủi ro không nhỏ, nhưng nếu từ bỏ vũ khí hạt nhân, BTT may ra có thể thoát khỏi bế tắc hiện tại. Nếu một phép màu xảy ra, hai miền Bắc-Nam có thể thống nhất và trở thành một cường quốc như Nhật Bản trong một tương lai không xa. Nhưng điều đó sẽ có thể là rủi ro lớn cho triều đại họ Kim: Lúc đó Ô Kim trẻ có thể sẽ không còn trị vì được BTT như cách gia tộc nhà ông vẫn làm trong nhiều thập niên qua. Đó là điều ông ta có thể mất. Nhưng ông sẽ được một điều lớn hơn: ghi danh mình vào lịch sử bán đảo Triều Tiên và thế giới như là một người có công lớn bằng việc hy sinh quyền lợi của gia tộc và cá nhân mình vì hòa bình và hạnh phúc của nhân dân hai miền trên bán đảo Triều Tiên, cả vùng Đông Bắc Á và có thể cả TG nữa. Nói như thế có lẽ cũng không quá bởi khi chiến tranh hạt nhân nổ ra , không ai biết loài người có còn tồn tại nữa hay không. Tối nay hai ông Trump và Kim sẽ gặp nhau ở ks lịch sử Metropole Hà Nội. Đó là nơi ngôi sao điện ảnh Mỹ Jane Fonda từng lưu trú trong chuyến đi phản đối cuộc chiến của Mỹ ở VN, nơi ca sỹ đồng quê Joan Baez đã hát dưới mưa bom Mỹ, nơi Graham Green đã viết tiểu thuyết The Quite American đầu những năm 50, nơi Charlie Chaplin đã ở khi đi trăng mật năm 1936. Có lẽ Việt Nam, Hà Nội, ks Metropole sẽ có thêm một dòng đáng nhớ trong lịch sử. Nhưng tất cả còn ở phía trước trong hai ngày tới. Cũng có thể ngay tối nay. Có lẽ - hy vọng là thế - cả hai vị khách đặc biệt của nhà hàng Metropole tối nay đã nhận ra điều đó?                    

Bài học từ cuộc chiến Việt – Trung 1979

Cách đây đúng 40 năm, vào ngày 17/2/1979, 60 vạn quân TQ ào ạt tấn công vào toàn bộ các tỉnh biên giới phía bắc Việt Nam, bắt đầu một cuộc chiến tranh tuy ngắn nhưng vẫn vô cùng ác liệt và đẫm máu. Hậu quả của cuộc chiến thì người ta đã phần nào đo được nhưng nguyên nhân của nó thì cho đến nay có vẻ như vẫn là đề tài gây tranh cãi trong giới chính trị, lịch sử, quân sự, truyền thông, v.v. Chủ mưu gây chiến là TQ, mà cụ thể là Đặng Tiểu Bình, lãnh tụ TQ thời đó. Nhưng tại sao Đặng lại quyết định gây chiến với Việt Nam thì có vẻ như đến tận bây giờ chưa ai biết chắc. Để “dạy cho VN một bài học” vì cái “tội xâm lược Campuchia”, như chính Đặng nói, để làm một món quà cho mỹ nhằm cải thiện quan hệ với Mỹ, phá thế cô độc của TQ, tạo một thế trận mới chống LX lúc đó được coi là kẻ thù của TQ, để kiểm tra khả năng chiến đấu của quân đội TQ, để cứu chế độ diệt chủng Pol Pot, đệ tử trung thành nhất của tư tưởng XHCN nông dân của Mao, để làm suy yếu một VN thống nhất, vừa đại thắng Mỹ, là đồng minh của LX – kẻ thù của TQ, để đánh lạc hướng các đối thủ chính trị của Đặng nhằm thâu tóm quyền lực vảo tay mình, để thử phản ứng của LX trước nguy cơ của đồng minh VN, v.v. và v.v. là những lý do mà lâu nay được bàn bạc nhiều nhưng có lẽ vẫn chỉ là giả thuyết. Xưa nay, người Trung Hoa vốn được coi là “thâm nho”. Với các chính trị gia cao cấp của họ thì điều đó lại càng đúng. Làm chính trị của họ cũng giống như chơi cờ. Nước đi của họ thường khó mà đoán được. Cũng như chơi cờ là phải bảo toàn được Tướng, mục đính của giới chóp bu chính trị là giữ được “ngai vàng”, quyền lực tối cao của mình. Để đạt được mục tiêu đó, họ nghĩ ra “trăm phương ngàn kế”. Họ không từ những thủ đoạn tàn bạo nhất, những lời nói dối trắng trợn nhất. Hàng vạn quân TQ bị xua sang VN, bắn giết dân lành VN một cách dã man nhất. Nhưng rất đông trong số quân lính đó chưa hề, hoặc rất ít được huấn luyện quân sự. Với chiến thuật “biển người”, họ thành những tấm bia sống cho dân quân du kích VN. Cuộc chiến có một tháng mà có đến hàng vạn quân TQ chết trận. Bằng chứng là những nghĩa trang quân đội khổng lồ phía bên kia biên giới. Còn dân TQ thì được tuyên truyền rằng đây là “cuộc phản kích của TQ chống lại cuộc xâm lược của VN”. Ấy thế mà đã từng có một thời, VN và TQ đã từng có một thời coi nhau như “anh em ruột thịt, môi hở răng lạnh, máu chảy ruột mềm”. Ai đó đã từng nói rằng, chẳng có kẻ thù nào, bạn bè nào, đồng minh nào là mãi mãi cả. Chỉ có quyền lợi của quốc gia, dân tộc mình là trên hết. Không phải là vô cớ mà Ô. Trump thắng cử với khẩu hiệu America First! Nước Mỹ là trên hết! TQ ngày nay là một cường quốc kinh tế và quân sự, với tham vọng toàn cầu. Vì thế các nước khác, nhất là các nước nhỏ yếu hơn, mà lại ở ngay cạnh TQ thì cần tìm cho mình một cách hành xử khôn ngoan để có thể tồn tại cạnh một vị hàng xóm khổng lồ, giàu có, xấu tính và mưu mô như thế. Cuộc chiến Việt – Trung 1979 vì thế nên được nghiên cứu kỹ để làm một bài học lớn thay vì tìm cách che đậy, né tránh.