Ai ngốc?

Khi bạn bực bội về sự "ngu ngốc" của một người, hãy nghĩ đến cả loài người. Bạn có nghi ngờ về "sự ngu ngốc tập thể" của loài người có từ khi chúng ta xuất hiện trên Trái Đất không? Bạn có cho rằng chúng ta là nạn nhân của sự ngu xuẩn của chính mình không? Nếu bạn tha thứ cho sự "ngu ngốc" của một người, có phải là bạn làm bớt đi một kẻ ngốc không? 

Đám mây đen

Đã gần hai năm kể từ khi Putin cho "binh hùng tướng mạnh" đi xâm lược Ucraina - hay gọi hành động đó là gì thì tuỳ bạn - và gây ra những chết chóc, đổ nát và khổ đau không thể kể xiết cho hàng chục triệu dân Ucraina và hàng triệu dân Nga. Mục tiêu của ông ta là gì, đúng hay sai, bao giờ sẽ kết thúc, ai rồi sẽ thắng - thua thì bạn cứ tiếp tục tranh luận, nếu muốn. Bạn muốn nói gì thì nói, nhưng có lẽ cái ai cũng thấy rõ là những thiệt hại khổng lồ nhiều mặt do cuộc chiến tranh này gây ra. Ai là người được lợi? Dĩ nhiên là không phải là Ucraina. Mà dân Nga thì được lợi gì? Thậm chí ngay cả Putin và những kẻ theo ông ta có lẽ cũng thế. Đó là một cuộc chiến đẫm máu không có ai "thắng cuộc". Tất cả đều thua. Đó là nỗi buồn muôn thuở của nhân loại. Đó là một sự tiếc nuối lớn lao cho cả hai dân tộc lớn là Nga và Ucraine. Phải chăng họ vốn là anh em gần gũi? Làm sao mà lại đến nông nỗi này? Khổ đau và tiếc nuối to lớn là thế, nhưng vẫn còn hy vọng vào sự hồi sinh huy hoàng của cả Ucraina và Nga. Putin chỉ là một đám mây đen trên bầu trời Ucraina và Nga. Nó nhất định sẽ tan. Có phải câu chuyện về Hitler và nước Đức là một ví dụ gần đây nhất không? 

Sao phải tự khen?

Khi mọi sự đều "ổn" và "ngon", có cần phải tìm cách "tự khen" hoặc "lục lọi" trên báo chí và mạng xã hội nước ngoài xem có ai khen mình không? Có phải người xưa đã nói "hữu xạ tự nhiên hương" không? 

Lại nghĩ về lịch sử

Thời xưa, các triều đình thường có "sử quan", người có nhiệm vụ ghi chép lại "công đức" của vua. Bạn có nghĩ rằng viên quan đó "không biết" những điều tàn bạo, xấu xa mà vua làm không? Cho nên lịch sử thường là câu chuyện của các vị hoàng đế và vua để ca ngợi sự "vĩ đại" của mình. Sự thật nào nghe "sướng tai" thì cho ghi lại. Nếu không thì "lờ đi". Cần thiết thì "bịa" thêm cho đẹp. Bạn có nghĩ ngày nay thì khác không? 

Đời vẫn thế

Bạn chỉ là một người. Ngoài kia có cả triệu người như bạn. Bạn có một chính kiến. Nó có thể hay, hoặc bạn tin là như vậy. Cả triệu người ngoài kia cũng có cả triệu chính kiến, mà đa phần là khác cái của bạn. Nhưng họ vẫn tin vào ý mình. Bạn không thích điều đó, đúng không? Không ai thèm quan  tâm khi bạn cũng là "phó thường dân" như họ. Nhưng khi bạn có "quyền sinh sát", câu chuyện sẽ khác. Sẽ có hàng ngàn hàng vạn người ngợi ca những "lời vàng ý ngọc" của bạn. Họ chỉ muốn được yên ổn thôi. Đời là thế. 

Có phải Marx đã nói?

Người ta cứ tưởng có thể "đốt cháy giai đoạn", "đại nhảy vọt", "đi tắt đón đầu" để tiến thẳng lên "thiên đường", bỏ qua các bước trung gian. Qua gần một thế kỷ sống với một ảo tưởng mà người ta tin là "chân lý", cuối cùng thì mọi sự có vẻ đã rõ : Leo thang thì phải dần dần từng bậc một. Không vội được đâu. Thế thì phải quay lại những cuộc "cách mạng" mà các nước Phương Tây như Hà Lan, Anh, Pháp đã làm từ mấy thế kỷ trước. Có vẻ như mọi chuyện đang xảy ra như thế. Chỉ có điều là không ai nói ra thôi. À, có phải là Karl Marx đã nói như thế không? 

Ai được lợi?

Mọi chuyện càng ngày càng "rối tinh rối mù" hơn. Các "chuyên gia" đủ loại càng phân tích thì lại càng làm cho rối ren hơn. Còn các chính trị gia, các nhà lãnh đạo "sừng sỏ" thì từ lâu chỉ tin vào một "chân lý" cũ rích : Lẽ phải thuộc về kẻ mạnh. Và thế là bao nhiêu tiền bạc đổ cả vào súng đạn. Cuối cùng thì chỉ "béo" bọn "lái súng". 

Chiến tranh

Khi cốc nước đã đầy mà cứ tiếp tục rót thêm thì sẽ xảy ra chuyện gì? Tất nhiên nước sẽ tràn ra. Ai cũng biết điều đó. Khi súng đạn có sẵn trong mọi gia đình thì sẽ xảy ra chuyện gì? Chắc bạn đoán được ngay. Người ta sẽ bắn. Vậy thì khi nước nào cũng tích trữ súng đạn thì việc gì tất yếu sẽ xảy ra? 

Vẫn thói đời

Người xưa có câu :

Khi vui thì vỗ tay vào

Đến khi hoạn nạn thì nào thấy ai

Bạn có cho rằng ngày nay thì khác không? 

Đất lành

Thái độ của dân được thể hiện ở các loại "phiếu bầu". Nhưng cuối cùng thì có lẽ lá phiếu phản ánh trung thực nhất lòng người là lá phiếu được bầu "bằng chân". Điều này không mới. Người xưa nói "đất lành chim đậu"  là thế. 

Học và Hành

Loài người có một kho kinh nghiệm khổng lồ tích trữ được qua hàng ngàn hàng vạn năm về tất cả các vấn đề của xã hội. Khó có thể còn có vấn đề gì còn sót. "Hoc" thì có vẻ tốt đấy. Nhưng "Thực Hành" thì lại quá kém. Hãy lấy một ví dụ. Sau khi chứng kiến sự tàn khốc khủng khiếp của Thế Chiến 2, người ta lập ra Liên Hiệp Quốc với mục đích chính là để ngăn chặn chiến tranh và giữ gìn hòa bình. Vậy Liên Hiệp Quốc đã làm gì? Trả lời : Ra nghị quyết và sau đó "khoanh tay" bất lực trước vô vàn cuộc chiến lớn nhỏ xảy ra suốt từ sau Thế Chiến 2 đến tận hôm nay. 

Người khác

Bạn không bao giờ biết người khác "là ai" đâu. Hãy cẩn thận. 

Niềm tin

Ngày nay, có lẽ người ta không còn tin vào cái gì nữa, trừ một thứ. Đó là tiền. Người ta tin rằng tiền có thể giải quyết được mọi vấn đề. Có vấn đề không thể giải quyết được bằng tiền ư? À, thì nó vẫn có thể được giải quyết bằng... rất nhiều tiền! 

Đừng để...

Được người khác yêu mến, kính trọng là khó. Bị người ta ghét và sợ là không hiếm. Nhưng đừng bao giờ để người ta khinh bỉ. 

Những người khốn khổ

 Ở cái thời "đại loạn" này - mà thời nào chả thế - khó mà biết ai là kẻ xấu, kẻ ác, kẻ gây rối, kẻ tội đồ bởi chúng luôn giấu bộ mặt thật . Nhưng có một điều bao giờ cũng rất rõ : Dân bao giờ cũng là nạn nhân, bao giờ cũng phải trả giá cho những điều họ không gây ra, bao giờ cũng vẫn là những người khốn khổ. 

Cái khó

Mọi vấn đề, dù gay cấn đến đâu thì cuối cùng vẫn có giải pháp. Cái quan trọng là phải bình tĩnh và kiên nhẫn. À, biết rồi, khổ lắm, nói mãi. Cái quan trọng là lấy đâu ra cho đủ bình tĩnh và kiên nhẫn? Khó lắm. 

Kết luận

Những gì thu nhận được qua báo chí, sách vở, ca nhạc, phim ảnh, những cuộc tiếp xúc ngắn hay những chuyến du lịch chỉ là những miếng ghép nhỏ rời rạc của một bức tranh to lớn. Dựa vào chúng để "kết luận" về con người, đất nước hay sự việc nào đó thường không đầy đủ và có thể sai lầm. Tốt nhất có lẽ là không nên vội vã "kết luận". 

Nàng Solveig

Một cô gái - có lẽ là tóc vàng mắt xanh - ở tận Bắc Âu lạnh lẽo xa xôi cũng khắc khoải chung thủy chờ đợi người yêu - có lẽ là một chàng viking - đang chinh chiến không biết ở phương trời nào, còn sống hay đã chết thì có khác gì nàng "Vọng Phu" tóc đen mắt đen đứng chờ chồng đến hóa đá không? Té ra là đất trời, thời đại và con người có thể khác, nhưng cái tình người thì không. 

Thời xưa và thời nay

Sạch sành sanh vét cho đầy túi tham

Đó là một câu trong Truyện Kiều mà Nguyễn Du dùng để mô tả hành vi của đám "quan chức" thời xưa. A, té ra là thời đại thì có khác nhưng "bản chất" của "quan chức" thì không. 

Tại sao?

Chả nhẽ cứ nói mãi về những điều cần học hỏi từ người Nhật. Có lẽ họ không thích khoe khoang, kiểu như "chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng" như chúng ta. Tai họa cứ giáng xuống đầu họ "như cơm bữa". Nhưng họ không ngồi đấy mà khóc lóc thảm thiết, rồi thì oán Trời, phê phán chính phủ. Mất nhà cửa, mất cơ nghiệp, mất người thân, họ có khóc chứ, nhưng chỉ âm thầm thôi, và kiên nhẫn chịu đựng trong khi các lực lượng cứu hộ bình tĩnh và chăm chỉ làm việc. Càng không có chuyện tranh giành đồ cứu tế hay lợi dụng lúc khó khăn và hỗn loạn để đi "hôi của" hay trục lợi. Ở đây không đi vào phân tích nguyên nhân. Nhưng có lẽ đó là cái "tính" của đa số người Nhật: trọng danh dự, ý thức trách nhiệm cá nhân trong nỗ lực chung của tập thể. Phải chăng những phẩm chất này có nguồn gốc từ xa xưa, của những người "quân tử" thời Nho Giáo, tinh thần của những "võ sĩ đạo" mà họ vẫn gìn giữ được cho đến bây giờ. Còn chúng ta thì sao? Cũng từ cái gốc ấy cả, nhưng có phải chúng ta đã vội vã vứt bỏ những truyền thống xưa vì cho chúng là cổ hủ, lạc hâu. Sau đó thì thay vào đó những "con người mới!". Và chúng ta đang chứng kiến "hàng đống" những con người ấy đang đục khoét, tàn phá đất nước một cách vô liêm sỉ nhất. Tại sao? 

Mưa lạnh

Hết nắng rồi lại đến mưa thôi

Lẽ Trời như thế tự ngàn xưa 

Con người hung hăng đánh nhau mãi 

Bướng bỉnh thì Trời phải dạy cho