Chuyện Ucraina có gì liên quan?

Ở Ucraina đang diễn ra một sự kiện mà truyền thông trong nước ít quan tâm: Cuộc bầu cử tổng thống. Có lẽ là vì chuyện đó khá là xa vời với dân Việt, hầu như là không liên quan. Vòng một đã khép lại. Trong hai ứng viên lọt vào vòng 2 – vòng cuối cùng – thì một người là đương kim tổng thống. Có chuyện khá lạ là người thứ hai, người đang dẫn đầu vòng 1 với số phiếu vượt khá xa vị tổng thống là một người khá trẻ tuổi. Anh ta là một diễn viên hài, chưa hề có kinh nghiệm hoạt động chính trị nào. Hay nói đúng hơn, anh ta có một chút “kinh nghiệm” trong show diễn có tên là “Người đày tớ của nhân dân”, trong đó anh thủ vai tổng thống. Trong vai diễn này, vị “tổng thống” trăn trở một điều: Có thể làm tổng thống, làm lãnh đạo đất nước mà không “ăn cắp” không? Dường như điều này đã “gãi đúng chỗ ngứa” của dân Ucraina. Suốt 15 năm qua, kể từ “cách mạng cam” 2004, rồi cuộc bạo loạn euromaidan 2014 cho tới hôm nay, những gì người dân Ucraina phải chịu đựng là sự bất lực của chính quyền trong việc giải quyết các vấn đề hệ trọng của đất nước như cuộc chiến ở vùng Donbas, sự đói nghèo, nạn đấu đá tranh giành quyền lực, tham nhũng, tệ nạn xã hội, tội phạm tràn lan. Mức sống của dân Ucraina tụt xuống hàng thấp nhất châu Âu. Hàng triệu người phải rời bỏ đất nước đi kiếm sống ở nước ngoài. Người dân quá thất vọng với những chính trị gia chuyên nghiệp. Họ muốn thay đổi. Vì thế họ đã chọn một gương mặt có thể nói là “hoàn toàn mới” với hy vọng là sẽ cải thiện được tình hình tồi tệ ở Ucraina. Vòng 2 vẫn còn ở phía trước. Mọi chuyện vẫn đều có thể xảy ra. Cuối cùng thì nhân dân phải tự quyết định mình muốn gì, nắm vận mệnh của mình trong tay, phải tham gia việc thực hiện quyết định đó và chịu trách nhiệm về quyết định của mình. Không có phép mầu nào từ trên trời rơi xuống cả. Không có bữa tiệc nào được dọn sẵn để ta chỉ việc hưởng cả. Người Việt có câu “muốn ăn thì lăn vào bếp”. Không ai có thể làm thay ta. Đó là bài học đắt giá mà mấy chục triệu dân Ucraina đã học được sau 15 năm đi qua “con đường đau khổ” của mình. Bây giờ thì có vẻ như họ đang đi đúng hướng. Ucraina là một dân tộc lớn, tài năng, từng có trình độ phát triển cao trong Liên Xô cũ. Miễn là đi đúng đường – con đường tất cả các dân tộc dân chủ, thịnh vượng, tiên tiến, văn minh đã đi - sớm muộn dân tộc Ucraina cũng sẽ được như vậy.  Trở lại với hiện tượng “thờ ơ, bàng quan” của dân Việt, hay ít nhất là truyền thông với những sự kiện như thế, người ta không khỏi tự hỏi là tại sao? Dân Việt muốn gì? Những nhà thuộc loại “có điều kiện” – theo cách nói bình dân hiện nay nghĩa là có nhiều tiền – thì đa số đều chọn cho con cháu mình du học ở Tây Âu hay Bắc Mỹ. Nếu ở châu Á thì là Nhật Bản, Hàn Quốc hay Singapore. Nghe nói dân “có điều kiện” hiện nay hay hỏi nhau “Có quốc tịch chưa? Có thẻ xanh chưa? Có nhà bên ấy chưa? Họ nói đến việc chuẩn bị sẵn cho gia đình con cái và cả bản thân để khi thích/khi cần là sang định cư ở Bắc Mỹ hay Tây Âu.  Người “có nhiều tiền” hiện nay ở Việt Nam thường là quan chức nhà nước, thường là người ở những chức vụ cao, ở những vị trí công tác mà người dân và doanh nghiệp phải “cầu cạnh” để được giải quyết nhanh chóng và thuận lợi những việc liên quan đến cuộc sống và việc làm ăn của họ. Nhóm người có tiền thứ hai là các chủ các doanh nghiệp tư nhân hoặc các vị trí cao cấp ở các doanh nghiệp lớn. Con em nhà thường dân thì chỉ còn một cách là phải học giỏi để có thể xin được học bổng của nước ngoài. Đa số các em học xong thì chọn ở lại nước ngoài vì điều kiện làm việc và cuộc sống tốt hơn. Việc phổ biến ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh và internet làm cho việc tiếp cận những kiến thức, ý tưởng mới, hiện đại ở các nước phát triển và tiên tiến dễ dàng hơn. Kể cả khi không biết ngoại ngữ thì việc tiếp cận kiến thức mới về mọi mặt như kinh tế, chính trị, quản lý nhà nước, v.v. cũng không còn khó khăn vì nhiều tác phẩm “kinh điển” về kinh tế thị trường, chính trị, luật pháp, v.v. đều có bản dịch và phổ biến miễn phí bằng dạng sách điện tử trên mạng internet. Với kinh tế khá lên, hàng triệu người Việt đi du lịch nước ngoài hàng năm và tận mắt thấy những gì đang diễn ra ở đó. Như vậy, dù ai muốn nói gì thì nói, trong tư tưởng, trong suy nghĩ, tất cả mọi người đều hướng về các nước giàu có, văn minh, tiên tiến. Những nước có một đặc điểm chung là có hệ thống dân chủ. Đó là lẽ tự nhiên bởi ai cũng muốn thế cả. Và người ta sẽ dần dần nhận ra cái gì đang cản trở đất nước trên con đường trở nên có thể “sánh vai với các cường quốc năm châu”, như ước vọng của Cụ Hồ, người sáng lập nước Việt Nam hiện đại. Cái đích mà Việt Nam nên tiến tới thực ra từng đã được đặt ra vào năm 1945, khi Cụ Hồ đặt tên nước là Việt Nam – Dân Chủ - Cộng Hòa. Cái mà dân Ucraina, dân Việt Nam, hay dân ở đâu cũng vậy đều mong muốn là được Độc Lập – Tự Do – Hạnh Phúc theo đúng nghĩa của những từ ngữ này. Điều đang xảy ra ở Ucraina là một ví dụ sinh động cho thấy cách mà một nền dân chủ vận hành. Do đó câu chuyện của Ucraina là rất đáng để ý.