Nước mắt

Năm 1953, khi Stalin chết, người Nga đã khóc nhiều. Nhà thơ Tố Hữu khi đó có câu thơ khóc ông khá thảm thiết: “Ông Stalin ơi! Hỡi ông mất, đất trời có không?”  Ngày nay, nhiều người Nga cho rằng có lẽ công lao của ông cũng không bù đắp được sự tàn bạo khủng khiếp ông gây ra đối với đồng chí và nhân dân mình trong những năm cầm quyền. Nay thì thế giới đang chứng kiến người dân Bắc Triều Tiên khóc thương lãnh tụ của mình vừa qua đời. Trông thảm thiết lắm. Có lẽ là thật. Nhưng nỗi đau không nhất thiết tỷ lệ thuận với lượng nước mắt. Người Pháp hình như có câu nói đại ý là những nỗi đau lớn thường câm lặng. Thường phải mất nhiều năm sau, công và tội của một người mới có thể được đánh giá khách quan hơn, khi mọi người đã “bình tĩnh” lại và không còn chịu ảnh hưởng của bất cứ quyền lực “cứng” nào của người đó và những người ủng hộ người đó.  Khó mà loại trừ hoàn toàn khả năng là những gì đã xảy ra đối với Stalin sẽ không lặp lại. Mọi thứ đều vô thường.