Không phải tại Nhân Dân!

Hồi còn nhỏ, người viết sống ở miền bắc Việt Nam - xưa hay gọi là Bắc Việt. Đó là một xã hội hầu như không có thông tin gì về thế giới bên ngoài. Không có truyền hình đã đành. Người ta còn không biết "tivi" là gì bởi đó là một từ không có trong ngôn ngữ ở Bắc Việt.  Sau tháng 4-1975, từ "tivi" mới xuất hiện, cùng với những cái tivi cũ của Nhật được đưa từ Nam ra Bắc. Báo chí hồi đó chỉ có vài tờ. Tin tức thường là hôm qua quân dân miền bắc bắn rơi mấy máy bay Mỹ, quân giải phóng miền nam tấn công ở vùng nào, tiêu diệt được bao nhiêu Mỹ ngụy, hợp tác xã nọ thu hoạch được bao nhiêu tấn lúa, đại loại như vậy. Thỉnh thoảng cũng được xem phim của Liên Xô, có cảnh thành phố Mạc Tư Khoa, điện Kremlin, công trường xây dựng thủy điện ở Xi-bê-ri, hay máy cày chạy trên những cánh đồng rộng lớn. Cũng khá là ấn tượng rồi. Thế nhưng ấn tượng mạnh lại là một bộ phim tài liệu - hình như của Đông Đức - nói về cuộc đấu tranh của nhân dân Venezuela chống lại "đế quốc Mỹ và chế độ tay sai". Người ta thấy thủ đô Caracas với những con đường rộng lớn trải nhựa phẳng lì, những tòa nhà cao tầng to lớn, phố phường tràn ngập ánh sáng đèn ban đêm, xe hơi bóng lộn, dân chúng ai cũng "béo tốt", ăn mặc đẹp đẽ sang trọng, những cửa hàng đầy ắp hàng hóa, những cô gái xinh đẹp đang mua hàng. Có lẽ Sài Gòn khi đó cũng như vậy, nhưng không có hình ảnh nào của Sài Gòn xuất hiện ở miền bắc lúc đó cả. Với một đất nước mà ai cũng chỉ có vài bộ quần áo, giống nhau, sờn cũ, hầu như không ai có giày để đi cả, ai cũng gày gò vì thiếu gạo ăn, thì Venezuela là hình ảnh một thiên đường mà dân bắc nằm mơ cũng không thấy. Về sau thì người ta chỉ để ý đó là một xứ nhiều dầu mỏ và nhiều "hoa hậu". Những năm đầu thế kỷ 21, người ta lại để ý đến Venezuela với người lãnh đạo mới - Hugo Chavez - hùng biện, lôi cuốn với những cuộc cải cách xã hội to lớn đầy tham vọng, tự tin vì có trong tay nguồn đô-la dầu mỏ to lớn, được hàng triệu người, chủ yếu là tầng lớp bình dân nhiệt liệt ủng hộ. Nhưng ông ra đi năm 2013 vì ung thư. Người kế tục sự nghiệp là Maduro, so với Chavez thì thiếu hai thứ: một là khả năng lôi cuốn quần chúng; và hai - là điều quan trọng nhất - tiền. Những năm gần đây giá dầu đi xuống, ngân sách thu không đủ chi, cạn kiệt dần có lẽ bởi chi tiêu cho những đại dự án thời kỳ trước, lại chưa kịp xây dựng được những ngành sản xuất, dịch vụ nào đủ để nuôi sống đất nước. Thế là kinh tế lao dốc không phanh. Đất nước bị cô lập về mọi mặt. Với lạm phát không phải là "phi mã", mà là như "tên lửa", đồng nội tệ không phải là giấy lộn, mà là không bằng giấy lộn. Báo chí hôm nay có hình ảnh tiêu biểu chi tình hình hiện tại. Một cuộn giấy vệ sinh để cạnh số tiền dùng để mua cuộn giấy đó. Số tiền buộc thành những "cục gạch" còn to hơn cả cuộn giấy vệ sinh! Người dân Venezuela đang phải sống những tháng ngày thê thảm, thiếu thốn tất cả mọi thứ cho nhu cầu hàng ngày tối thiểu nhất. Ấy thế mà Venezuela từng là nước giàu có bậc nhất Nam Mỹ. Tại sao mà đất nước ấy lại đến nông nỗi này? Câu trả lời để dành cho các chính trị gia, kinh tế gia, v.v. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn: Không phải tại nhân dân Venezuela!